-
1 елы-елы белән
-
2 елы белән
= елы-елы белән года́ми, ино́й год -
3 ел
сущ.1) год (род. п.; мн. ч. лет)үткән ел — про́шлый год; в про́шлом году́
киләсе ел — бу́дущий (наступа́ющий) год
туган ел — год рожде́ния
ай елы — лу́нный год
күп елга — на мно́гие го́ды, на мно́го лет
өч елда — за (в) три го́да; в тече́ние трёх лет
ел вакытлары — времена́ го́да
ел артыннан ел — год за го́дом
еллар үтү белән — по проше́ствии ря́да лет, с года́ми, со вре́менем
еллар үтә тора — го́ды иду́т (прохо́дят, летя́т)
уку елы — уче́бный год
сугыш еллары вакыйгалары — собы́тия вое́нных лет
утызынчы еллар — тридца́тые го́ды
елга (елына) бер — в год раз; за́ год (в тече́ние го́да) оди́н раз
елга (елына) ике уңыш алу — получа́ть два урожа́я за́ год
••ел елга охшамый (елы елга килми) — погов. год на́ год не прихо́дится
язгы бер көн ел ашата — посл. весе́нний день год ко́рмит
2) в сочет. с числ. колич.; соотв. тж. русскому -летний, -летиеузган ун ел эчендә — в тече́ние про́шлого десятиле́тия
утыз ел тыныч яшәү чоры — тридцатиле́тний пери́од ми́рной жи́зни
дүрт ел элек булган хәлләр — собы́тия четырёхлетней да́вности
3) вре́мя, сроксолдатка каралыр ел җитте — наступи́л срок призы́ва в солда́ты
елын тутырып кайту — верну́ться, отслужи́в срок
4) во́зраст, годелы туры килми — во́зраст не подхо́дит
5) мн. ч. го́ды пора́; годи́на высок.авыр еллар — тяжёлые го́ды
сынау еллары — годи́на испыта́ний
сугыш еллары — го́ды войны́
яшьлек елларында — в по́ру мо́лодости
•- ел ашы- ел әйләнә
- ел әйләнәсендә
- ел әйләнәсендәге
- ел буе
- ел буена
- елдан чыгу
- ел саен
- ел исәбе
- ел килеше
- ел тәүлеге
- еллар буе
- еллар буена
- елның килеше
- елы белән
- елы-елы белән
- елы килде
- елы килеште
- елын уздыру -
4 алдагы
прил.1)а) пере́дний (двери трамвая, колёса и т. п.); пе́рвый (ряды в театре, парты в школьных классах); лобово́й, ветрово́й ( стекло кабины водителя)алдагы машинаны узарга маташу — пыта́ться обогна́ть пере́днюю маши́ну
сәхнәнең алдагы кырые — пере́дний край сце́ны
б) пере́дний, носово́йсудноның алдагы өлеше — носова́я часть су́дна
в) головно́й ( вагон в железнодорожном составе); пере́дний; передово́й, аванга́рдный ( отряд воинского подразделения на фронте); иду́щий (дви́жущийся, е́дущий, летя́щий, плыву́щий, ше́ствующий) впереди́ (спе́реди), пе́ред (кем, чем)трамвайның алдагы вагонына утыру — сади́ться в пере́дний (головно́й) ваго́н трамва́я
колоннаның алдагы танкы — головно́й танк коло́нны (в коло́нне)
2) веду́щий, лиди́рующийалдагы урыннарда - безнең чаңгычылар — на лиди́рующих места́х - на́ши лы́жники
3) пе́рвый, нача́льный; находя́щийся в нача́лекулъязманың алдагы берничә бите буялган — не́сколько нача́льных (пе́рвых) страни́ц ру́кописи запа́чканы
4)а) предстоя́щий, наступа́ющий, сле́дующий, бу́дущий (месяц, год, сезон)алдагы уку елы — предстоя́щий уче́бный год
алдагы бәйрәмгә хәзерлек — подгото́вка к наступа́ющему пра́зднику
газетаның алдагы саны — сле́дующий но́мер газе́ты
алдагы бурычлар — предстоя́щие зада́чи
алдагы ике тәүлектә — в сле́дующие дво́е су́ток
алдагы тукталышта трамвайдан төшү — выходи́ть из трамва́я на сле́дующей остано́вке
б) сле́дующий (находя́щийся) впереди́алдагы күпер җимерек — мост впереди́ разру́шен
в) бу́дущий, гряду́щий высок. || бу́дущее, гряду́щееалдагы тормыш — бу́дущая жизнь
алдагы буыннарга васыять — заве́ты гряду́щим поколе́ниям
алдагы көнгә өмет белән карау — смотре́ть на гряду́щий день с наде́ждой
г) сле́дующий, за́втрашнийалдагы төнне көтү — ждать сле́дующей но́чи
5) предыду́щий, предше́ствующий ( период), предше́ствовавший; пре́жнийалдагы оратор белән килешмәү — не согласи́ться с предыду́щим ора́тором
алдагы елларга караганда — по сравне́нию с пре́жними года́ми
6) в знач. сущ.; в притяж. ф. алдагысы бу́дущее, за́втрашний деньалдагысын кем белгән — кто зна́ет о бу́дущем
табигатебезнең алдагысы хакында уйлану — заду́маться о за́втрашнем дне на́шей приро́ды
-
5 тавык
сущ.ку́рица, ку́рочка || кури́ныйтавык йомыркасы — кури́ное яйцо́; яйцо́ ку́рицы
тавык төшенә тары керә — (посл.) ку́рице сни́тся про́со (т.е. кому - что)
күршенең тавыгы каздай, хатыны кыздай — (посл.) у сосе́дей ку́ры - что гу́си, жена́ - что де́вица
тавык белән ят, әтәч белән тор — (посл.) ложи́сь вме́сте с ку́рицей (т. е. сразу после наступления сумерков), встава́й вме́сте с петухо́м (т.е. пораньше)
- тавык асраучылыкэчкәндә тавык та тәңрегә карар — (посл.) когда́ пьёт, и ку́рица гляди́т на не́бо ( на бога)
- тавык елы
- тавык ите
- тавык карчыгасы
- тавык кетәге
- тавык күз
- тавык күзе
- тавык мендәре••тавык алачыгы (керәге, оясы) кадәр (кебек, шикелле) — о́чень ма́ленький, те́сный ( о размерах жилища или жилой комнаты)
тавык аяк — челове́к, кото́рый при ходьбе́ ча́сто задева́ет ного́й ве́щи
тавык бете — прост. ме́лочный челове́к
тавык йөрәк (җан) — трус (букв. кури́ное се́рдце, кури́ная душа́)
тавык кетәгенә кертү — загна́ть, поста́вить в глу́пое положе́ние
тавык кичүе — кури́ный брод ( очень мелкое место)
тавык чүпләп бетергесез — ку́ры не клюю́т; ви́димо-неви́димо; без счёта ( о мелких предметах или мелких заботах)
- тавык тәпиетавыклар көләр (көләрлек) — ку́рам на́ смех; о́чень глу́пый, неле́пый и смешно́й
- тавык ми
- тавык мие
- тавык миле
- тавык мие эчкән
- тавык мие ашаган -
6 холерный
-ая; -ое1) ваба...ы, вабалы, холера...ы, холералы -
7 хуҗалык
сущ.; в разн. знач.хозя́йство, эконо́мика || хозя́йственный; хозя́йственно-, хоз- разг.авыл хуҗалыгы — се́льское хозя́йство
аерым хуҗалык — единоли́чное хозя́йство
балыкчылык хуҗалыгы — ры́бное хозя́йство
завод хуҗалыгы — заводско́е хозя́йство
йорт хуҗалыгы — дома́шнее хозя́йство
планлы хуҗалык — пла́новое хозя́йство
социалистик хуҗалык — социалисти́ческое хозя́йство
ярдәмче шәхси хуҗалык — ли́чное подсо́бное хозя́йство
хуҗалык мәшәкатьләре — хло́поты по хозя́йству
хуҗалык кирәк-яраклары — хозя́йственный инвента́рь, предме́ты дома́шнего обихо́да
хуҗалык кирәк-яраклары булдыру — обзавести́сь хозя́йством
илнең хуҗалык тормышы — хозя́йственная жизнь страны́
хуҗалык товарлары кибете — магази́н хозя́йственных това́ров
хуҗалык юлы белән — хозя́йственным спо́собом
хуҗалык аппараты — хозаппара́т
хуҗалык договоры — хоздогово́р
- хуҗалык елырайонның хуҗалык-икътисад хәле — хозя́йственно-экономи́ческое состоя́ние райо́на
- хуҗалык исәбе
- хуҗалык итү
- хуҗалык сөрү
См. также в других словарях:
уку — 1. Хәрефләр яки башка язу билгеләре белән язылган яисә басылган нәрсәне күз белән күреп аңлау, эчтәлеге белән танышу яки тыңлаучылар өчен кычкырып әйтеп бару 2. Нин. б. билгеләрне белү, аңлау нота уку 3. Нин. б. белем үзләштерү, белемгә ия булу,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
барыс — Мәчесыманнар семь. урта зурлыктагы ерткыч хайван – Африка һәм Азиядә таралган; рус. Барс. БАРЫС ЕЛЫ – Төрки халыкларда һәр елы аерым бер хайван исеме белән аталган борынгы унике еллык циклда өченче ел … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
еланбалык — Елан сыман гәүдәле балык; рус. Угорь. ЕЛАН ЕЛЫ – Һәр елы бер хайван исеме белән атала торган борынгы 12 еллык циклда алтынчы ел. ЕЛАН КӨПШӘСЕ – Зонт чәчәклеләр семь. үсемлек; дымлы урыннарда үсә; рус. Бутень. ЕЛАН ТАМЫР – Юеш урыннарда үсә торган … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ләү — иск. 1. Кәлтә, аждаһа 2. Һәр елы берәр хайван исеме белән аталган унике еллык циклның бишенче елы исеме … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тавык — Башлыча йомыркасы һәм ите өчен асрала торган йорт кошы. ТАВЫК ЕЛЫ – Һәр елы аерым хайван исеме белән аталган борынгы уникееллык циклда унынчы ел. ТАВЫК КҮЗ – Эңгер меңгердә һәм аз яктылыкта күрми башлау авыруы. ТАВЫК МЕНДӘР – Эченә тавык йоны… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тычкан — 1. Хуҗалыкка зыян китерә торган, озынча башлы, озын шәрә койрыклы, гадәттә соры вак кимерүче хайван 2. (Атның корсагында, янтыгында) бик каты чәнчүдән гыйб. авыру 3. Атларда: борын һәм бугаздагы лайлалы катлау ялкынсынуыннан гыйб. йогышлы авыру;… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
яшь — I. с. 1. Балигъ булмаган, өлгермәгән; бала яшендәге. Урта яки олы яшькә җитмәгән. Балаларны ата анасыннан аерып күрсәткәндә фамилия алдыннан әйтелә 2. Тәҗрибәсез 3. Яңа гына, күптән түгел үсеп чыккан; җитлекмәгән (үсемлек тур.). Яңа оештырылган,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
айара — Иске ай югалып, яңа ай туганчы булган айсыз вакыт; иске айның азагы, яңа айның башы. АЙ ЕЛЫ – Айның хәрәкәте белән исәпләнә торган ел. II. АЙ – ы. 1. Авыртуны, сызлану сыкрануны, куркуны һ. б. ш. белдерә 2. Кызгану, үпкә, канәгатьсезлек, икеләнү… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ел — 1. Җирнең Кояш тирәли бер кат әйләнеп чыгуына тигез вакыт үлчәү берәмлеге (1 январьдан башлап 12 ай). Нин. б. көннән исәпләнгән 12 ай вакыт арасы 2. Нин. б. эшләр, күнегүләр циклы башкарыла торган вакыт арасы, чор уку елы 3. ЕЛЛАР – Дистә саннары … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
йолдыз — 1. Табигате белән кояшка охшашлы, гади күзгә яктырткыч нокта рәв. генә күренә торган күк җисеме 2. күч. Нәрсәгә дә булса юнәлеш, көч, рух биреп торучы чыганак 3. күч. Язмыш, өлеш, бәхет 4. күч. Атаклы, күренекле, дан казанган кеше тур. шахмат… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
түгәрәк — с. 1. Шар, боҗра, әйләнә һ. б. ш. рәвешле; шундый формада булган и. Шундый әйбер 2. Кырлары йомры, түгәрәкләнгән булган 3. күч. Тулы, симез, юан, йомры (гәүдә тур.) 4. и. күч. Әйләнә, боҗра. Әйләнә рәвешендә тыгызланып баскан (утырган) кешеләр… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
